Sittuyin: Burma Satrancı

Sittuyin, Burma'da oynanan satranç çeşidine verilen isimdir, Burma Satrancı da denir. Günümüzde Burma'nın birçok bölümünde modern satranç Sittuyin'in yerini almışsa da, oyun Kuzeybatı Burma'da hala oynanmaktadır. Oyun eski bir oyundur ve büyük ihtimalle Çaturanga'dan gelişmiştir.

Kurallar

Oyun 8x8 bir tahtada, başlangıçta sekizer piyon yandaki gibi dizilerek oynanır. Her iki tarafın birer şahı, birer veziri, ikişer kalesi, ikişer atı, ikişer fili ve sekizer piyonu vardır. Oyun tahtada sadece piyonlar dizili olarak başlar. Beyaz ilk hamle olarak taşlarını piyonların ardına istediği gibi dizer. Sonra siyah da aynı işlemi yapar. Piyonların bulunduğu yere de taşlar konulabilir, bu durumda piyon alınıp arkada taşların normalde konulabileceği bir yere konmak zorundadır. Beyaz siyahın belli taş koyuşlarına itiraz edebilir. Eğer siyah iki kalesini de aynı sütuna koyarsa ya da kalelerden birini beyaz şahla aynı sütuna koyarsa beyaz itiraz edebilir, bu durumda siyah, taşlarının konumlarını değiştirmelidir. İki taraf da taşlarını tahtaya koyunca oyun gerçekten başlar. Beyaz normal olarak bir hamle yapar ve oyun sürer.

Şah, kale ve at normal satrançtaki gibi oynar. Rok yoktur.

Vezir herhangi bir yöne bir kare çapraz oynayabilir.

Fil bir kare ileri ya da herhangi bir yöne bir kare çapraz oynayabilir. Mesela e2'deki bir filin gidebileceği kareler: e3,d3,f3,d1,f1.

Piyonlar normal satrançtaki gibidirler, ancak iki hamle hiçbir zaman oynayamazlar. Tahtadaki çapraz çizgilerin kestiği ve rakip sahada kalan karelere ulaşınca vezire terfi ederler; ama terfinin gerçekleşmesi için terfi edecek tarafın vezirinin olmaması lazımdır. Örneğin, beyaz piyonlar terfi etmek için a8, b7, c6, d5, e5, f6, g7, h8 karelerinden birine ulaşmak zorundadırlar. Terfi için, piyon, terfi karesine gelir, durur, bir dahaki hamlede vezir gibi bir hamle yaparak vezire terfi etmiş olur (ama bu hamlesiyle şah çekemez ya da rakibin vezirini alamaz). Piyon isterse terfi karesini geçip yoluna piyon gibi devam edebilir ama bu durumda bir daha hiç terfi edemez.

Rakip şahı mat eden oyunu kazanır. Rakibi pat durumuna düşürecek hamle yapmak yasaktır. Sürekli şahla ya da hamle tekrarıyla beraberlik serbesttir.

Oyun sonu için 50 hamle kuralına benzeyen bazı kurallar vardır. Mesela kale ve şah rakip şahı 16 hamlede mat etmek zorundadır. Ama rakip şah 4 merkez hanesinden birindeyse bu sayı 21'dir.

Burmalıların sevdikleri belli başlı başlangıç yerleştirmeleri vardır. Yandaki yerleştirme bunlardan biridir. Bunun gibi 33 yerleştirme aşağıda bahsedilen kitapta vardır.

Not: Buradaki kurallar ve sevilen başlangıç pozisyonu, Pritchard'ın Encyclopedia of Chess Variants'ına dayanmaktadır. Pritchard da orada Myan-ma sit bayin lan-nyunt sa-ok gyi (yazan: Shwei-gyin U Bha) adlı Burma dilindeki kitaptan yararlanmıştır.